MAHMUT ESAT BOZKURT (1892-1943)

Mahmut Esat Bozkurt, 1892 yılında o dönem İzmir'e bağlı olan Kuşadası’nda doğdu. İlköğrenimine Kuşadası'nda başlayarak, İzmir Yusuf Rıza mektebinde tamamladı ve İzmir İdadisi’ni bitirdi sonra 1908 yılında İstanbul Hukuk Mektebi’ne girdi. 1912 yılında İstanbul Hukuk Mektebi’nden mezun olan Mahmut Esat Bey, İsviçre’de Fribourg Üniversitesi’nde hukuk öğrenime devam etti ve “Osmanlı Kapitülasyonları Rejimi Üzerine” (Du Regimes des Capitulations Ottomanes) adlı doktora tezi ile Hukuk Doktoru oldu.

1919 yılında İsviçre’nin Lozan kentinde kurulan Türk Talebe Cemiyeti’nin başkanlığına seçilen Mahmut Esat Bey, İzmir’in Yunanlılar tarafından işgali üzerine Kurtuluş Savaşı’na katılmak üzere yurda döndü ve Kuşadası’nda Kuvayi Milliye’yi kurdu.

Mahmut Esat Bey, 23 Nisan 1920 tarihinde TBMM’nin 1. Döneminde İzmir’den milletvekili olarak Meclis’e girerek, kurulan bütün hükümetlerde Adalet Bakanlığı görevini yürüterek; 20 Nisan 1924 tarihinde kabul edilen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun hazırlayıcıları arasında yer aldı. Türk Medeni Yasası (17.2.1926), Türk Ceza Yasası (1.3.1926), Kabotaj Yasası (19.4.1926), Borçlar Yasası (22.4.1926), Ticaret Yasası (29.5.1926), Hukuk Muhakemeleri Usulü Yasası (18.6.1926) gibi hukuk sisteminin ve cumhuriyet döneminin temel yasaları, Mahmut Esat Bey’in Adliye Vekilliği dönemlerinde hazırlandı ve yürürlüğe girdi.

Mahmut Esat Bey, Cumhuriyet tarihinde “Bozkurt-Lotus” olayı olarak adlandırılan, Bozkurt adlı Türk gemisiyle Lotus adlı Fransız gemisinin 2.8.1926 tarihinde Ege’de çarpışması nedeniyle iki ülke arasında çıkan anlaşmazlıkta Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’ni Lahey Uluslararası Adalet Divanı’nda temsil etti. (1927). Kazada 8 Türk denizcisinin ölmesi üzerine Fransız kaptan Türk Adliyesi tarafından tutuklanmış, bu tutuklama Fransa ile sorunlara neden olmuştu. Türkiye olayı Lahey Adalet Divanı’na götürmüş ve dava 7 Eylül 1927 tarihinde Türkiye lehine sonuçlanmıştı. Bu dava, tarihçiler tarafından, Türk hukukunun ve adalet örgütünün kapitülasyonlar dönemini geride bırakarak insan ve egemenlik haklarına dayalı çağdaş hukuk düzeyine yükseldiğinin bir kanıtı olarak değerlendirilmektedir. 1934 yılında Soyadı Yasası kabul edildiğinde, Atatürk, bu davadaki başarısına dayanarak Mahmut Esat Bey’e “Bozkurt” soyadını verdi.

Mahmut Esat Bey, 1930 yılı sonlarında Adliye Vekilliği’nden istifa ettikten sonra, Ankara Hukuk Fakültesi’nde “Devletler Hukuku”, Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde “Anayasa Hukuku” profesörlüğü yaptı.

21 Aralık 1943 tarihinde hayatını kaybeden Mahmut Esat Bozkurt, ölümüne kadar İzmir Milletvekili olarak görev yaptı.

Yayınlanmış Eserleri:

Lotus Davasında Türkiye-Fransa Müdafaaları (1927), Türk İhtilalinde Vatan Müdafaası (1934), Türk Köylü ve İşçilerinin Hakları (1939), Devletlerarası Hak (1940), Atatürk İhtilali (1940), Aksak Timur’un Devlet Politikası (1943)